Wat is antropologie?

Antropologie (van het Griekse ‘ἄνθρωπος’, mens) betekent letterlijk wetenschap van de mens. Antropologen willen graag begrijpen hoe mensen betekenis geven aan de wereld om zich heen en hun eigen positie hierin. Ze zijn geïnteresseerd in hoe samenlevingen geordend zijn; welke sociale relaties worden er wel en niet aangegaan? En hoe is cultuur het best te beschrijven? Om hierachter te komen gebruiken antropologen verschillende onderzoekstechnieken.

Onderzoeksmethoden

Participerende observatie is de meest gebruikte onderzoeksmethode door antropologen. Hierbij probeert de onderzoeker het leven van de onderzochten van zo dichtbij mogelijk te volgen; zowel door te observeren als door mee te doen. Wanneer antropologen zich onderdompelen in een andere cultuur noemen we dit emic. Ze duiken helemaal in de wereld van ‘de ander’. Wanneer ze deze informatie weer meenemen naar hun eigen cultuur en de vertaalslag maken (beschrijven en analyseren van wat we ervaren hebben) dan noemen we dit etic. Etic staat voor het perspectief van buitenaf; hoe een buitenstaander naar een bepaalde realiteit kijkt. Terwijl emic staat voor het perspectief van binnenuit; hoe iemand een (sub)cultuur zelf ervaart.

Kijken met een antropologische bril

Antropologen proberen onbevooroordeeld de wereld om hen heen te begrijpen. Wereldbeelden worden altijd gekleurd door onze opvoeding, familie, vrienden, religie, educatie, cultuur, ervaringen, leefomgeving, etc. Het is belangrijk om bewust te zijn van ons eigen perspectief en te reflecteren. Al deze aspecten hebben namelijk invloed op hoe we de wereld om ons heen interpreteren. We zien vaak ons eigen handelen als vanzelfsprekend, terwijl er een heleboel andere manieren zijn om iets aan te pakken. Antropologen vinden het interessant om naar deze verschillende manieren te kijken en in breder perspectief te plaatsen. In de antropologie is het holistisch perspectief belangrijk. Antropologen nemen verschillende aspecten mee: technisch, biologisch, historisch, economisch, sociaal etc. Kijkend naar de context waarin we ons bevinden en de geschiedenis die ergens aan vooraf ging proberen antropologen de medemens te begrijpen.

Geschiedenis

Van oudsher gingen antropologen naar ‘vreemde’ stammen in het verre buitenland, om hen te observeren en de cultuur te beschrijven. Dit resulteerde in mooie verhalen, waar we allemaal iets van kunnen leren. Toch blijven tegenwoordig steeds meer antropologen in eigen land. We hebben ontdekt dat ook hier veel interessants gebeurt. Het wemelt namelijk van de rituelen en onze samenleving is continu in verandering. Hoe gaan wij hiermee om en hoe geven we betekenis aan deze veranderingen? Dat zijn vragen die antropologen bezig houdt. Ze kijken naar gedrag, maar ook naar de overtuigingen die daaraan ten grondslag liggen. Ze hebben oog voor de hele gemeenschap en het systeem waar die gemeenschap onderdeel van uitmaakt.

Cultuurverandering

Hier in Nederland zien we dat steeds meer mensen zich interesseren voor duurzaamheidsvraagstukken. Nederlanders willen bewuste keuzes maken in wat ze consumeren, ze scheiden afval, en sommigen onder ons hebben last van vliegschaamte. Dit is een cultuurverandering die plaatsvindt. De coronacrisis waarin we ons bevinden, heeft eraan bijgedragen dat steeds meer mensen vinden dat we niet meer terug kunnen naar het ‘oude normaal’. We hebben meer tijd om te reflecteren en willen een betere relatie met de natuur om ons heen. Steeds meer mensen zeggen dat juist dit ‘oude normaal’ het probleem is en ons gebracht heeft tot waar we nu zijn: de klimaatcrisis. Er moet verandering plaatsvinden.

Waar antropologie & duurzaamheid samenkomen

Onze samenleving bestaat uit verschillende groepen. Willen wij groepen mensen beïnvloeden, veranderen en sturen, dan zullen we dus moeten begrijpen hoe mensen zich bewegen. Doordat antropologen een cultuur van binnenuit leren kennen en begrijpen houden zij rekening met verschillende perspectieven bij verandering. Waardoor een verandering meer collectief gedragen wordt.

We hebben gezien dat de duurzaamheidstransitie van binnenuit moet komen. Intrinsieke motivatie is in dit geval belangrijk. Antropologen hebben verschillende tools in huis om bij te dragen aan de duurzaamheidstransitie:

  • Interview skills. Antropologen hebben goed ontwikkelde interview skills en zijn in staat de juiste vragen te stellen op het goede moment. Zij luisteren naar de antwoorden zonder direct te oordelen.
  • Observeren. Antropologen zijn goed in het observeren van gedrag. Ook hier is geen waardeoordeel aan verbonden, maar dit doen zij vanuit pure interesse.
  • Antropologen hebben oog voor detail, maar kunnen ook uitzoomen en naar het grotere geheel kijken. Zij combineren de verzamelde data met bestaande theorie en verbinden de resultaten met elkaar.
  • Bewustwording creëren. Antropologen zijn goed in het ontdekken van patronen en “de vinger op de zere plek leggen”. Hierdoor zijn ze in staat groepen mensen een spiegel voor te houden en bewustwording te creëren.
  • Wederzijds begrip bevorderen. Deze spiegel vormt het aanknopingspunt voor een goed gesprek. Antropologen zijn getraind in het faciliteren van deze gesprekken en kunnen gemakkelijk van perspectief wisselen. Dit draagt bij aan het bevorderen van wederzijds begrip.
  • Vandaaruit is het mogelijk verandering teweeg te brengen. Doordat antropologen culturen bestuderen weten zij ook hoe cultuurveranderingen plaatsvinden en hoe je deze het beste kunt beïnvloeden.

Voor het schrijven van dit artikel is algemene antropologische literatuur geraadpleegd.

Meer weten over hoe je antropologie kan inzetten bij de duurzaamheidsvraagstukken van jouw gemeente? Neem gerust contact op met Saskia Westerink.