Jean-Paul Close is een visionair en oprichter van de Stad van Morgen. Na een carrière als algemeen directeur en international marketing manager bij Philips in Spanje en Zweden, besloot hij een andere richting op te gaan. Momenteel houdt Jean-Paul zich bezig met het anders inrichten van de samenleving op basis van co-creatie. Met verschillende (inter)nationale projecten streeft hij naar menselijke duurzame vooruitgang.
*De stad van morgen is een initiatief dat zich heeft aangesloten bij Sterk Brabant, het platform van de provincie Noord-Brabant voor initiatieven met een maatschappelijke impact.
Hoe is jouw carrièreswitch tot stand gekomen?
Tijdens mijn carrière als algemeen directeur bij Philips wilden zij mij graag naar het verre oosten sturen. Hierdoor kwam ik voor een keuze te staan: ben ik nou eigenlijk die internationale wereldmanager of ben ik primair een vader voor mijn dochter en organiseer ik mijn leven rondom mijn vaderschap?’ Ik heb uiteindelijk voor het laatste gekozen. Gaandeweg is deze keuze mijn leven dusdanig gaan veranderen, dat ik de manier van werken in onze maatschappij ter discussie ben gaan stellen. Waar liggen onze prioriteiten als mens? En hoe zou dit anders kunnen?
Zo zijn gezondheid en veiligheid bijvoorbeeld sturend in jouw persoonlijke leven als je zelf kinderen hebt. Als zij ziek zijn blijf je thuis en ga je niet werken, maar zorg je dat ze zo snel mogelijk beter worden en krijg je ondersteuning vanuit de zorg. Voor mij is het vreemd dat we dan wel rondlopen in een samenleving, waarin we de gehele omgeving vervuilen en zelfs vernietigen door de manier waarop wij deze inrichten; niet vanuit menselijk perspectief, maar vanuit een geldgedreven ideologie. Dit heeft uiteindelijk gezorgd voor mijn eigen gedachtegoed, waarin vijf menselijke kernwaarden centraal staan. Dit gedachtegoed heb ik Sustainocratie genoemd.
Kun je toelichten wat het gedachtengoed ‘Sustainocratie’ inhoudt?
Sustainocratie bestaat uit de twee woorden: ‘Sustainable’ en ‘Democratie’. Bij het woord ‘Sustainable’ gaat het om duurzame menselijke vooruitgang en staan de kernwaarden Gezondheid, Veiligheid, Samenredzaamheid, Bewustwording en Basisbehoeften centraal. Het zijn redelijk abstracte begrippen, maar alles valt hieronder. Zo kan veiligheid gaan over het veilig zijn op straat, maar ook het respectvol omgaan met elkaar of met de natuur. Het tweede woord democratie gaat om een bestuursvorm die we al sinds een lange tijd hanteren. Het is voor mij van belang dat je met elkaar om tafel kunt gaan om de duurzame menselijke prioriteiten te bespreken, niet de politieke of financiële belangen. Dat iedereen vrij is om mee te denken en bij te dragen aan de verschillende processen in onze samenleving.
Dit gedachtegoed is ondergebracht in stichting STIR. Met elkaar zijn we gaan brainstormen over wat de ideale mensgedreven maatschappij is en hoe deze eruit kan zien. Dit heeft uiteindelijk de roepnaam “Stad van Morgen” gekregen, ook al gaat het eigenlijk om de “Mens van Morgen”. Deze hebben wij opgericht in 2009.
Waar houdt de Stad van Morgen zich precies mee bezig?
Bij de Stad van Morgen geven wij het kader van menselijke verduurzaming aan met bijbehorende instrumenten en creëren wij ruimte voor anderen om vanuit het menselijke gedachtegoed samen nieuwe projecten of initiatieven te starten. Waarden gedreven co-creatie is hier dus echt het centrale aspect. Wij zijn in dit geheel de verbindende partner en zorgen ervoor dat verschillende partijen bij elkaar komen om samen iets voor elkaar te krijgen. Zo zijn er samenwerkingsverbanden zoals AIREAS ontstaan, een traject in regio Brabant dat zich bezighoudt met gezondheid en luchtkwaliteit. Dit doen we vanuit een zelfstandig opgerichte coöperatie. Wij hebben destijds de gemeente Eindhoven uitgedaagd om aan tafel te komen, niet vanuit de bestuurlijke functie, maar als faciliterende partnerorganisatie. En dit is succesvol geweest; we zijn in staat geweest al die verschillende partijen, met hun verschillende belangen, te betrekken en geheel open met elkaar te laten praten over de prioriteiten en de meerwaarde van de verbinding. Dit is in 2010 gestart en inmiddels zijn veel meer gemeenten en instanties aangesloten. Nu zijn wij bezig om samen een nieuwe meetinfrastructuur op te zetten en zijn er al een tiental projecten uitgekomen waar al die partijen (lees: inwoners, gemeente, kennisinstellingen en bedrijven) dynamisch aan elkaar verbonden zijn geweest.
Belangrijk voor ons is dat er niet puur vanuit eigen belang wordt gehandeld, maar dat partijen hun eigen verantwoordelijkheid nemen in het bijdragen en behouden van een gezonde en fijne samenleving. De vraag is altijd: ‘wat kun je bijdragen?’ In plaats van te praten over het budget of wat partijen kunnen verkopen of terugverdienen. Deze manier van denken en werken is een transitie die langzaam gaat. Inmiddels heeft de Stad van Morgen wel al weten te bereiken om de erkenning vanuit een groot bedrijf en onderzoekinstantie te verkrijgen. Naast de trajecten in Nederland, hebben wij ons daarbij ook al uitgebreid naar landen zoals Turkije, Mexico en India.
Wat is de rol van de overheid in dit geheel?
Instellingen als de overheid zouden meer functioneel moeten zijn naar de mens, dus minder leiding nemen of de verantwoordelijkheid van mensen overnemen. Dat heeft Nederland tot nu toe wel gedaan sinds de jaren 70. Vanuit de Stad van Morgen geloven we dat je die verantwoordelijkheid moet teruggeven aan mensen, maar dat je wel blijft faciliteren als gemeente.
Als ik bijvoorbeeld praat over Mexico, gaat dit om de toepassingen van Sustainocratie op zaken als gebiedsontwikkeling, participatie en armoedebestrijding. Dan kijken wij vanuit de Stad van Morgen samen met lokale partners naar samenredzaamheid en zelfredzaamheid in de wijken. Met dit gedachtegoed kun je wijken creëren waar mensen zelf gaan werken aan hun voedselvoorziening, waterhuishouding, energie en zorg voor elkaar. De overheid treedt op als faciliterende partij. Als de overheid dit zelf zou organiseren breng je namelijk een betuttelend of te veel leidinggevend effect op je burgers over, en een enorme kostenpost. Wat je dus eindelijk wilt bereiken is dat inwoners zichzelf organiseren en samen tot oplossingen komen. De rol van de Stad van Morgen is dan om zowel de overheid als burgers en bedrijven om de tafel te krijgen op basis van gelijkwaardigheid, doelgerichtheid en wederzijds respect. Wij zorgen dat de overheid een stapje terugdoet, maar niet volledig loslaat en dat inwoners of andere partijen juist weer opstaan. Dit is al een vrij complex proces, want men is dit niet gewend. Daarom is het belangrijk ervoor te zorgen dat je een duidelijk verhaal vertelt, waar partijen achter staan en waar mogelijk al intrinsieke motivatie voor hebben. Zo krijg je namelijk organisaties als het RIVM, TNO, GGD, verschillende universiteiten maar ook het lokale MKB en burgerinitiatieven die meedoen en een bijdrage willen leveren aan projecten.
Wat verwachten wij dan? Dat de overheid infrastructuur en publieke middelen beschikbaar stelt, verder niet al te veel. Uiteraard is het een leerproces voor alle partijen, dus hoopt de Stad van Morgen ook overheden dusdanig te inspireren dat zij uiteindelijk ook weer investeren in de infrastructuur en de publieke middelen op een manier waarop dit bijdraagt een de menselijke duurzame vooruitgang en participatie.
Wat hoop je in de komende tien jaar te bereiken?
Zoals eerder benoemd, vindt zo’n transformatie langzaam plaats. Zeker als we al honderden jaren op een bepaalde manier naar de maatschappij hebben gekeken. Ik ben trots dat ik, samen zoveel anderen, in staat ben geweest een beweging op gang te brengen en waar wij ook wereldwijd aandacht voor krijgen. Er is een gedachtegoed neergezet wat een beleidsmatig karakter zou kunnen krijgen. Wel is er nog veel te doen. Iedere dag sta ik op met motivatie om hiermee weer verder aan de slag te gaan.
Mijn missie voor de komende tien jaar is om het gedachtegoed nog verder uit te dragen en om te laten zien aan anderen dat deze manier van co-creatie ook echt werkt, ook bij meerdere gemeenten. Mijn taak is vooral te zorgen dat de rest van de wereld zich hieraan gaat verbinden. Ook bij bijvoorbeeld jongere mensen, wil ik ervoor zorgen dat zij zelf een gevoel krijgen hoe zij met de wereld en de toekomst willen en kunnen omgaan. De Stad van Morgen kan handvatten bieden om mensen verder te helpen hun verantwoordelijkheid te nemen. Mijn droom is dat ik eigenlijk over tien jaar hier helemaal geen aandacht meer aan hoeft te besteden, maar dat ik terug kan kijken en zien hoe goed anderen het doen, nog veel beter dan ik ooit gedaan heb.