Gemeente Heeze-Leende heeft in samenwerking met Facet energie-expedities voor gemeenteraadsleden georganiseerd. De aanleiding hiervoor was dat de gemeenteraad een belangrijke rol speelt bij het uiteindelijk vorm geven van de energietransitie. Grootschalige opwek is hier een belangrijk onderdeel van. Het college vindt het belangrijk dat de gemeenteraad goed is geïnformeerd om uiteindelijk de juiste keuzes te kunnen maken voor de gemeente. Michiel Hendrikx, beleidsadviseur Duurzaamheid & Milieu deelt zijn ervaring.

Michiel: “Wat is de mooiste manier om goed geïnformeerd te zijn? Wat mij betreft door het gewoon zelf te ervaren. Dus vandaar de energie-expedities samen met onze raadsleden. Wij zijn gaan kijken bij bijvoorbeeld windmolens en bij een mestvergistingsinstallatie. Verder bezochten wij een zonnepaneleninstallatie met batterijopslag. Op deze manier kregen onze raadsleden meergevoel bij en meer kennis over technieken voor duurzame opwek van energie. Iedereen praat over windmolens, maar je kunt geen goede mening vormen als je nooit een windmolen van dichtbij hebt gezien.”

“Uiteindelijk is de energietransitie maar één van de onderdelen binnen het duurzaamheidsspectrum. Het zou daarom goed zijn om de expedities ook voor andere onderwerpen te doen, zoals bijvoorbeeld voor biodiversiteit en klimaatadaptatie in de vorm van een klimaatexpeditie. Maar wij wilden graag eerst proeven hoe de energie-expedities bevielen. Het goede aan deze ervaring is dat wij kunnen leren van andere voorbeelden, ook in andere gemeenten. Wij en andere gemeenten hoeven daardoor niet steeds het wiel opnieuw uit te vinden.”

“Wij delen onze kennis al op verschillende manieren, altijd vanuit een stakeholder gedachte. Zo gaan wij altijd te werk: wij betrekken onze stakeholders en samen bedenken wij oplossingen. Als gemeente moet je jezelf ook afvragen op welke wijze je dit het beste kunnen faciliteren. Eigenlijk is mijn rol als beleidsmedewerker de afgelopen jaren enorm veranderd. Meer en meer worden wij de begeleider van een zoekproces. Dit geldt overigens niet alleen voor mij, maar voor de gehele gemeentelijke organisatie. Wij komen steeds meer in een faciliterende rol. Het is niet meer dat wij als gemeente zelf bepalen wat goed is voor onze inwoners. Het is veel meer wensen ophalen. Wat willen inwoners? En wat kunnen wij als gemeente daarin betekenen? En hoe kunnen we ze daarin faciliteren?”

“De nieuwe omgevingswet komt eraan, daar is participatie van inwoners een belangrijk onderwerp in. De transitie bij ons als lokale overheid is daarom ook logisch en noodzakelijk. Wij halen wensen op bij alle stakeholders, koppelen die aan beschikbare kennis, en zorgen dat dit uiteindelijk de bouwstenen van de nieuwe omgevingsvisie worden.”

“Dit doen wij op gemeentelijk niveau, maar ook overstijgend binnen bijvoorbeeld de RES (Regionale Energie Strategie). Je ziet daar nu bij collega gemeenten ook al een goede beweging. Wij moeten breder gaan kijken met elkaar.”

“De energie-expedities waren zo’n voorbeeld van breed kennis delen. Wij hadden dit zelfs graag nog breder getrokken. In eerste instantie was het ook de bedoeling om te kijken of wij inwoners mee konden nemen. Maar ja, gezien de hele COVID-19 situatie hebben wij daarvan af gezien. Wel willen wij gaan kijken of wij bijvoorbeeld een expeditie voor de inwoners naar de windmolens in Neer kunnen organiseren. Ook een bezoek aan de mestvergistingsinstallatie in Sterksel is een optie. Het bedrijf bekijkt momenteel of een open dag voor inwoners mogelijk is. De mestvergistingsinstallatie is één van de grootste van Europa. Het is goed om een kijkje achter de schermen te nemen. Niet alleen om te zien wat daar gebeurt om zo meer inzicht te geven aan inwoners, maar ook om te zien met welke uitdagingen deze onderneming worstelt en welke bijdrage een mestvergistingsinstallatie levert aan de energietransitie.”

“De reacties van de raadsleden die ik heb gehoord over de expeditie waren positief. Wij hebben veel nieuwe inzichten gekregen en kennis opgedaan. En het feit dat de raadsleden nu meer kennis hebben helpt mij als beleidsmedewerker ook verder. Ik kan de raadsleden nu makkelijker informeren en ook meenemen in de keuzes die moeten worden gemaakt. Daarnaast is het erg belangrijk dat wij deze keuzes ook borgen. Volgend jaar is er namelijk een verkiezingsjaar. Dan bestaat de kans dat er nieuwe raadsleden komen, hen wil je direct betrekken. Een belangrijk deel borgen wij natuurlijk in de nieuwe omgevingsvisie. Dat zijn vooral de grote lijnen. Uiteindelijk zullen wij dit door moeten vertalen naar omgevingsplannen, beleid en plannen van aanpak. De hoofdlijnen worden vastgesteld en vandaaruit ontplooien wij activiteiten die nodig zijn om onze doelstellingen te behalen.”

“Het beleid van de omgevingsvisie kun je zien als een zandlopermodel: wij halen wensen en ambities op van inwoners en stakeholders, dit wordt in het midden samengebracht met de kennis die noodzakelijk is. Daaruit volgt de omgevingsvisie en die wordt vertaald naar de uitvoering.”

“Wij zijn al best ver met deze omgevingsvisie. Het college heeft aangegeven om begin volgend jaar voor de gemeenteraadsverkiezingen de visie te laten vaststellen. Daarvoor krijgen inwoners nog een laatste kans om in te spreken. De energietransitie is een belangrijke bouwsteen binnen de omgevingsvisie omdat het natuurlijk een erg bepalende impact heeft. Ruimtelijk gezien, maar ook qua gezondheid. Heel veel uitdagingen vanuit de omgeving komen hierbij samen.”

“Wat voor mij betreft nog wel echt spannend is: hoe krijg je iedereen mee in dit verhaal? Het heeft mijn sterke voorkeur om eerst inwoners en bedrijven mee te nemen, vervolgens die input mee te nemen naar de gemeenteraad en dan te komen tot collectieve besluitvorming. Het belangrijkste is dat het een gedragen besluit wordt. Dit bereik door samenwerking met onafhankelijke organisaties zoals dorpsraden, de bibliotheek, de energiecoöperatie en het inzetten van instrumenten op gebied van participatie. Wat we gemerkt hebben is dat onafhankelijke begeleiding belangrijk is. Dit komt omdat inwoners en bedrijven onafhankelijk een mening moeten kunnen vormen.  De keuzes mogen nooit alleen van de gemeente zijn. Wij moeten dienstbaar zijn en het proces faciliteren. Eigenlijk zoals wij ook met de energie-expedities hebben gedaan. Facet als onafhankelijke partij betrekken bij de organisatie om kennis te verwerven heeft ons hierin enorm geholpen.”