De zonneladder geeft de voorkeursvolgorde aan waarin we in Nederland aan de slag zijn met de opwek van zonne-energie. Vanaf 1 januari 2024, met de inwerkingtreding van de Omgevingswet, zullen ook de provinciale verordeningen een vorm van deze zonneladder bevatten.
De zonneladder
Het kabinet heeft ingezet op de opwekking van zonne-energie volgens de vier stappen van de zonneladder. Deze zijn opgebouwd door middel van een voorkeursvolgorde. Deze volgorde is als volgt:
- Zon op daken en gevels
- Ongebruikte terreinen in stedelijke gebieden
- Ongebruikte terreinen in landelijke gebieden
- Landbouw- en natuurgronden
Vanaf 1 januari 2024 treed de Omgevingswet in werking. Provincies hebben toegezegd hun verordeningen aan te passen volgens de gemaakte afspraken. In de kern komen de bestuurlijke afspraken daarmee neer op de volgende conclusie:
Het gebruik van landbouw- en natuurgronden voor zonnepanelen is in principe ongewenst.
Gevolgen voor gemeenten
Overheden hebben de afgelopen jaren veel tijd en energie gestoken in het opstellen en realiseren van de Regionale Energie Strategieën (RES-sen). In veel gevallen wordt zon op land gezien als een belangrijke bijdrage om duurzaamheidsambities in een regio te kunnen behalen. Hier vallen dus ook de landbouw- en natuurgronden onder. Veel plannen van gemeenten of provincies kunnen door de nieuwe afspraken nu niet doorgaan.
Dit geldt ook voor initiatieven van onderop, bijvoorbeeld vanuit lokale energiecoöperaties. Vrijwilligers steken namelijk vaak veel geld, tijd en goede wil in de plannen. Deze plannen worden nu tegengehouden.
Er is daarom behoefte aan nieuwe ruimte voor de zon, en daarmee dus innovatieve oplossingen om de opwek door middel van zonne-energie mogelijk te maken.
De mogelijkheden
Het realiseren van zonneparken op landbouw- en natuurgronden is echter niet helemaal onmogelijk. Er zijn een aantal uitzonderingen op deze regel. Deze zijn als volgt:
Bij gebruik van Agri-PV: een combinatie van een agrarische functie met een zonnepark. Hierbij wordt landbouw gecombineerd met de opwek van zonne-energie. Met innovaties worden er manieren gevonden om landbouw en de opwek van zonne-energie te combineren. Dit kan bijvoorbeeld door combinaties met lichtdoorlatende overkappingen boven de gewassen of met behulp van bewegende opstellingen op rails of wielen. In samenwerking met agrariërs, onderzoekers, overheden en projectontwikkelaars ontstaan succesvolle innovatieprojecten. Zo kan een bijdrage worden geleverd aan een duurzamere voedselvoorziening in Nederland, zonder dat er landbouwgrond verloren gaat.
Landbouwgronden die op basis van bestuurlijk bindende afspraken in transitie zijn, waarbij het zonnepark financieel bijdraagt aan het mogelijk maken van de gebiedsgerichte opgaven voor een maximale periode (30 jaar);
Als de aanleg van zonneparken op gronden betekenisvol bijdraagt aan de vermindering van de netcongestie of zorgt voor vergroting van een efficiënter netwerkgebruik (netneutraal).
Praktijkvoorbeelden
Er zijn op dit moment al een aantal praktijkvoorbeelden te noemen waarbij de opwek van zonne-energie op een innovatieve manier gefaciliteerd wordt.
Lichtgewicht Zon op daken
Bestaande commerciële en industriële daken zijn doorgaans zo licht mogelijk gebouwd, waardoor er vaak te weinig draagkracht is voor reguliere pv-systemen. Denk bijvoorbeeld aan stallen en daken van distributiecentra. Lichtgewicht zonnepanelen bieden grote kansen voor deze daken. Naast lichtgewicht zijn de pv-systemen volledig recyclebaar en circulair en zijn er ook ontwikkelingen richting bio-based of gerecyclede polymeren voor de productie. Dit maakt lichtgewicht zon een duurzame innovatie voor grootschalige zon op lichte dakconstructies.
Zonnegevels
Gekleurde zonnegevels zijn breed inzetbaar en met name interessant voor gebouwen met veel geveloppervlak, zoals fabrieken, kantoorpanden of woontorens. Deze gebouwen hebben vaak weinig dak beschikbaar voor zonnepanelen en hebben een grote energievraag. Met gevelpanelen wordt energie opgewekt direct bij de gebruiker. Gekleurde zonnepanelen leveren vaak iets minder stroom dan standaard zwarte zonnepanelen, maar plaatsing op de gevel kan leiden tot gunstige momenten van opwek. Door de positie van de gevelpanelen, wekken ze met name energie op in de ochtend (oostgevel), in de middag (westgevel) of in de winter als de zon laag staat (zuidgevel). Op deze momenten is veel stroom nodig. Zonnegevels kunnen daarmee bijdragen aan het verminderen van netcongestie (overbelasting van het elektriciteitsnet).
Solar Carport
Hierbij wordt de overkapping van een parkeerterrein voorzien van zonnepanelen. Steeds meer partijen zien parkeerplaatsen niet alleen als een plek om te parkeren, maar ook als een manier om duurzame energie op te wekken. Daarnaast biedt dit ook bescherming tegen weerinvloeden zoals zon en hagel. Daar staat wel tegenover dat de constructie vaak relatief duur is ten opzichte van bijvoorbeeld zon op daken. Voor een aantal gemeenten zijn we als Facet aan het kijken naar kansrijke gebieden voor zon, waaronder een Solar Carport.
Zon bij infrastructuur
Dit bestaat in vele vormen en maten, zoals langs snelwegen, in geluidsschermen en mogelijk in de toekomst zelfs verwerkt in het wegdek of vangrails. Momenteel kent het nog geen grootschalige toepassing en wordt er nog veel geëxperimenteerd met landschappelijke inpassing en onderzoek naar veiligheid, zoals voor de dijkstevigheid bij zon op dijken. Hierbij ligt onder andere de uitdaging om deze systemen in te passen in het omliggende landschap. Zo wordt langs de snelweg ook aandacht besteed aan de inpassing in het omliggende landschap. Facet is nauw betrokken bij de ontwikkeling van de Klimaatcorridor A67 waar deze vraagstukken in samenwerking met omliggende gemeenten opgepakt worden.
Zon langs het spoor
Met het project Noise Energy Wall Rail (NEWRAIL) onderzoekt ProRail de mogelijkheid voor het aanbrengen van zonnepanelen op de geluidsschermen langs het spoor. In Nederland staan namelijk wel 550 kilometer aan geluidsschermen langs het spoor. Het doel van dit project is om inzicht te verkrijgen in de technische mogelijkheden en randvoorwaarden voor het plaatsen van zonnepanelen aan beide kanten van de geluidsschermen.
Aan de slag?
Facet helpt u graag met het vinden van passende oplossingen voor de opwek van zonne-energie binnen uw gemeente. Facet heeft daarnaast ervaring in het opstellen en implementeren van zowel lokaal als regionaal duurzaamheids- en energiebeleid. Wij ondersteunen hierbij van visie tot uitvoering als procesbegeleider en hebben ervaring met zowel participatietrajecten als complexe inhoudelijke vraagstukken. Kortom, samen komen wij tot nieuwe ruimte voor de zon!
Meer informatie?
Ben je benieuwd wat we voor jou en jouw organisatie op het gebied van energieopwekking kunnen betekenen? Of wil je weten wat we nog meer voor jou en jouw organisatie kunnen doen? Neem dan contact met ons op voor een vrijblijvende afspraak. We denken graag met je mee. Je kunt ons bereiken op 06 27 32 28 42 of mail naar info@facetadvies.nl.