De eiwittransitie is een opkomende verschuiving in ons voedingspatroon waarbij de focus ligt op het vervangen van dierlijke eiwitten door plantaardige alternatieven. Deze transitie is momenteel in volle gang en manifesteert zich in ons dagelijks leven.
Dit uit zich bijvoorbeeld in het groeiende aanbod aan vegetarische en veganistische producten in zowel supermarkten als horecagelegenheden. Het is niet uitzonderlijk dat de mogelijkheid wordt geboden om sojamelk in plaats van koemelk in je cappuccino te bestellen. Echter, we zouden de consument tekortdoen hier niet te benoemen dat ook onder hen een toename in bewustzijn van duurzaamheid wordt gezien. Desondanks tonen de cijfers aan dat in de praktijk de snelheid waarmee de eiwittransitie plaatsvindt naar een volgende versnelling zou mogen. Hieronder lichten we de oorzaak hiervoor toe en bespreken we wat gemeenten eraan kunnen doen om de transitie te stimuleren. Voordat we daarop ingaan, schetsen we eerst de context rondom het thema. Dit betreft cijfers van de voortgang van de eiwittransitie en het belang van een versnelling in deze transitie.
De voortgang van de eiwittransitie
In 2020 is onderzocht dat de gemiddelde Nederlander zo’n 60% van zijn eiwitten uit dierlijke producten haalt en maar 40% uit plantaardige producten. De Rijksoverheid heeft als doelstelling om deze percentages om te draaien. Het streven is een voedingspatroon dat voor 60% uit plantaardige producten bestaat. Onderzoek van het RIVM (n.d.) toont aan dat Nederland zich gestaag in die richting beweegt. Hiernaast staan de exacte percentages vermeld.
Milieueffecten
Volgens een rapport van het Wereldnatuurfonds is de veeteelt verantwoordelijk voor 60% van het wereldwijde biodiversiteitsverlies en is het een belangrijke bron van broeikasgasemissies (WWF, 2017). De overstap naar plantaardige eiwitten kan deze druk op het milieu aanzienlijk verlagen. Naast een afname van broeikasgasemissies, betekent de eiwittransitie concreet een vermindering van de vraag naar land en water. Dit is gunstig voor het behoud van biodiversiteit. Bovendien vereist de productie van plantaardige eiwitten doorgaans minder grondstoffen en energie dan die van dierlijke eiwitten, wat efficiënter gebruik van hulpbronnen mogelijk maakt. De eiwittransitie draagt hiermee bij aan het behalen van de doelstellingen van het Grondstoffenakkoord (2018), het Nationaal Preventieakkoord (2018) en het Klimaatakkoord (2019).
Gezondheidseffecten
Naast de voordelen van plantaardig voedselconsumptie voor het milieu zijn er aanzienlijke voordelen voor de gezondheid van de mens. Onderzoek toont aan dat het consumeren van een dieet met een hoger gehalte aan plantaardige eiwitten is geassocieerd met een lager risico op chronische ziekten. Zo zou de kans op hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en bepaalde vormen van kanker afnemen. Het kan tevens bijdragen aan gewichtsbeheersing en de algemene gezondheid en welzijn verbeteren (Fraser, 2009).
De barrières voor de eiwittransitie
Om de gestage vooruitgang van de eiwittransitie te begrijpen en manieren te vinden om deze te bevorderen, moeten eerst de belemmeringen begrepen worden. Verschillende barrières zijn geïdentificeerd. Verreweg de meeste barrières kennen een sociale oorzaak (Feher, Gazdecki, Véha, Szakály & Szakály, 2020). Dit zouden we kunnen samenvatten als angst voor sociale disacceptatie bij het afwijken van culturele activiteiten. Een voorbeeld van zo’n afwijking van een sociaal-culturele activiteit is een vegetarische barbecue. In ons artikel uit 2020 gingen wij hier op in. Afgezien van dit sociale argument, worden ook argumenten genoemd als gewoontes en gemak. Velen zouden niet weten hoe smaakvol te koken zonder vlees, omdat vlees vaak wordt beschouwd als een essentiële smaakmaker of simpelweg als “een stukje vlees hoort erbij” (Bakker & Dagevos, 2010).
De rol die de Gemeente kan nemen om de eiwittransitie te stimuleren
Samenvattend kunnen we zeggen dat de eiwittransitie een essentieel onderdeel is van de voedseltransitie die de duurzaamheid van ons voedselsysteem kan vergroten en positieve effecten kan hebben op zowel het milieu als op onze gezondheid. Het ultieme streven is om inwoners doeltreffend te motiveren om over te schakelen naar een duurzamer en meer plantaardig voedingspatroon. Zoals eerder in dit artikel grafisch werd weergegeven is dit een langzaam vorderend proces. Deze traagheid kan worden uitgelegd met het feit dat we hier te maken hebben met het veranderen van gewoonten; eetgewoonten welteverstaan. De complexiteit van gewoonteverandering is wat deze transitie tot een uitdaging maakt. Daarom is het van essentieel belang voor gemeenten om vroeg te beginnen, kennis te vergaren en vooral te experimenteren om doeltreffend beleid te ontwikkelen ter bevordering van de eiwittransitie. Om in te spelen op de onbewuste keuzes van inwoners met betrekking tot eiwitinname, is het cruciaal om een sociaalpsychologische aanpak te hanteren bij de beleidsvorming. Gemeenten kunnen praktische hulpmiddelen inzetten, zoals nudging, het toepassen van prijsprikkels of het faciliteren van informatieverstrekking, om dit doel te bereiken.
Hulp nodig?
De voedseltransitie is geen eenvoudige opgave. Facet heeft uitgebreide ervaring en expertise op het gebied van voedsel en gedragsverandering om jouw gemeente op weg te helpen. Houd onze website in de gaten voor meer kennisartikelen.
Direct meer informatie nodig? Neem dan gerust contact met ons op.