Water en bodem zijn de fundamenten van onze leefomgeving. Ze bepalen waar we kunnen bouwen, hoe we omgaan met extreme weersomstandigheden en hoe we onze ruimte duurzaam inrichten. Gemeenten moeten hun taken verankeren in omgevingsplannen en -programma’s. Dit is dé kans om water en bodem sturend te laten zijn binnen de ruimtelijke ordening.
Wat is de rol van water en bodem in ruimtelijke ontwikkelingen?
Water en bodem sturen betekent dat deze elementen al in een vroeg stadium een expliciete rol krijgen in ruimtelijke ontwikkelingen. Dat gaat verder dan alleen voldoen aan regelgeving; het vraagt om een integrale aanpak waarbij water(kwaliteit), bodemgesteldheid, afwatering en klimaatadaptatie structureel worden meegenomen. Dit vereist een transitie in het denken over ruimtelijke inrichting, waarbij niet de bebouwing leidend is, maar de natuurlijke kenmerken van de omgeving als uitgangspunt worden genomen.
In de praktijk betekent dit dat gemeenten en andere stakeholders niet alleen kijken naar wat kán binnen een gebied, maar vooral naar wat wáár mogelijk en verstandig is. Dit voorkomt dat er gebouwd wordt op plekken wat later wateroverlast of bodemdaling problemen veroorzaakt. Het voorkomt hoge herstelkosten en zorgt voor een klimaatbestendige inrichting van onze leefomgeving. Om dit goed te doen moet je integrale gebiedsanalyses uitvoeren en samenwerken met deskundigen uit verschillende vakgebieden om de juiste keuzes te maken.
Daarnaast speelt monitoring een cruciale rol. Door het bijhouden van grondwaterstanden, waterkwaliteit en bodemgesteldheid kunnen tijdig aanpassingen worden gedaan om negatieve effecten te voorkomen. Investeren in data en technologische toepassingen, zoals slimme sensoren en geografische informatiesystemen (GIS), maakt een dynamische en adaptieve benadering mogelijk.
Wat levert dit op?
Door water en bodem sturend te maken, bouwen we aan een toekomstbestendige leefomgeving waarin we voorbereid zijn op klimaatverandering. Extreme weersomstandigheden nemen toe, met meer droogte, wateroverlast en bodemdaling tot gevolg. Wanneer we nu goed borgen waar water ruimte krijgt en hoe de bodem wordt benut, voorkomen we hoge kosten en schade in de toekomst. Bovendien draagt dit bij aan een gezonde leefomgeving waarin waterkwaliteit en biodiversiteit centraal staan.
Denk aan voorbeelden uit het verleden: woningen gebouwd in laaggelegen gebieden ervaren structurele wateroverlast, terwijl wijken zonder doordachte waterafvoer kampen met hitte-eilanden en verdroging. Door water en bodem integraal te betrekken bij ruimtelijke keuzes, creëren we een veerkrachtige omgeving die beter bestand is tegen deze uitdagingen. Het voorkomt bovendien maatschappelijke kosten voor schadeherstel en zorgt voor een aantrekkelijker en duurzamer leefklimaat.
Daarbij biedt een klimaatbestendige inrichting ook economische voordelen. Vastgoed in waterrobuuste gebieden behoudt zijn waarde beter en door slim om te gaan met natuurlijke waterbuffers kunnen we kosten voor dure technische ingrepen verminderen. In de landbouw en industrie zien we eveneens voordelen, zoals een duurzamer gebruik van waterbronnen en een stabielere productie.
Tijd voor actie
De komende jaren staan gemeenten, waterschappen en ontwikkelaars voor de opgave om water en bodem stevig te verankeren in beleid en uitvoering. Dit vraagt om een proactieve aanpak: samenwerken, kennis delen en integraal plannen. De Omgevingswet biedt hiervoor de ruimte, nu is het zaak om die kans te grijpen. Dit vereist een beleidsmatige omslag, waarbij niet alleen wetgeving en kaders worden aangepast, maar ook bewustwording en draagvlak binnen organisaties en bij inwoners worden vergroot.
Een belangrijke stap hierin is het ontwikkelen van duidelijke richtlijnen en handvatten die professionals helpen om water en bodem als leidende principes te hanteren. Door goede voorbeelden te delen en gezamenlijk leerervaringen op te doen, kunnen we versneld tot effectieve oplossingen komen.
De toekomst begint bij de basis. En die basis is water en bodem. Door hier nu in te investeren, creëren we een veilige, gezonde en duurzame leefomgeving voor de generaties van morgen.
Aan de slag?
Dide Kuunders Adviseur