Facet deelt kennis binnen de expertisegebieden Wereld, Welzijn en Waarde. Dit doen we intern tijdens onze Facet Fridays, maar ook regelmatig met externe sprekers of mensen die binnen brede welvaart actief zijn. Vandaag zijn we in gesprek met Jochem Boeke.
Jochem zet zich in voor de warmtetransitie. Hij neemt ons mee in zijn aanpak om onder andere participatie te stimuleren door letterlijk aan te bellen en in gesprek te gaan met mensen. Niet met droge kost, maar met een laagdrempelige manier om complexe onderwerpen toegankelijk te maken.
Waar zet jij je dagelijks voor in?
In mijn werk help ik gemeenten bij de warmtetransitie: de overgang van aardgas naar het gebruik van duurzame alternatieven om gebouwen te verwarmen. Gemeenten moeten wijk voor wijk hun bewoners een alternatief gaan bieden voor aardgas. Het achterliggende doel is uiteraard om klimaatverandering zoveel mogelijk te beperken. Ik draag daaraan bij door inwoners te helpen in het aardgasvrij te maken van hun woning. Ook help ik ondernemers op bedrijventerreinen in de transitie naar duurzaam verwarmen. Daarnaast bouw ik mee aan de interne organisatie van gemeenten zodat zij de warmtetransitie nog beter kunnen faciliteren.
Wat zie jij als de grootste uitdaging in jouw werkveld op de lange termijn?
Wat mij betreft zijn er vijf elementen nodig voor een geslaagde warmtetransitie. Allereerst moet de verandering betaalbaar zijn voor mensen. Daar denken mensen het eerste aan. Daarnaast moet het een prettige situatie opleveren, zoals een comfortabel huis. Ten derde is een voorspelbare overheid van groot belang: zo moet er voor de langere termijn bijvoorbeeld zekerheid zijn over subsidies en regelgeving. Daar moet je als inwoner op kunnen vertrouwen. Daarom is het ook heel belangrijk dat er politieke wil is om de warmtetransitie te financieren en door te pakken. Tot nu toe gaat het aardgasvrij maken van bestaande gebouwen veel te langzaam. Het huidige politieke klimaat in Den Haag vind ik daarbij niet hoopgevend. Daarnaast moet de transitie organiseerbaar zijn voor inwoners: ze moeten het kunnen regelen naast hun andere dagelijkse bezigheden. Het moet gemakkelijk voor ze worden gemaakt, inwoners moeten hierin zoveel mogelijk worden ontzorgd. Tot slot moeten de maatregelen zo duurzaam mogelijk zijn, bijvoorbeeld door natuurlijke materialen te gebruiken voor isolatie.
Welke ontwikkeling vind jij hoopgevend?
Dat er volgens Jan Rotmans in Nederland al 1,5 miljoen mensen werkzaam zijn in de duurzaamheidssector. Dat is nogal wat! Vroeger stond verduurzaming niet eens op de agenda, ook al waren de milieueffecten van uitstoot al lang bekend. Nu zijn er steeds meer mensen mee aan de slag, ook in hun werk. Bij gemeenten zie ik bijvoorbeeld dat de organisatieontwikkeling ook steeds meer op gang komt. Waar er een tijd geleden bij uitzondering één ambtenaar zich bezighield met verduurzaming, staan er nu hele teams voor aan de lat.
Waar raak jij door geïnspireerd?
Door het maken van plaatjes. Ik moet vaak inwoners meekrijgen in een ingewikkelde opdracht. Van die complexe werkelijkheid maak ik dan een begrijpelijk plaatje, en die plaatjes laat ik aan mensen zien. En dan zie ik dat ze nieuwe inzichten krijgen. Hun beeld van de wereld verandert een beetje door dat plaatje. Het vertrouwen dat je daarmee krijgt, en de verbinding die dan tot stand komt, daar doe ik het allemaal voor. Eigenlijk komt het er in de kern op neer dat je mensen helpt zonder dat je er iets voor terug krijgt. Het gratis helpen van mensen, daar word ik echt blij van. En dat kan ook zoiets concreets zijn als een inwoner helpen met het doen van een subsidieaanvraag voor verduurzaming. Dat kost mij maar drie kwartier, maar voor een inwoner kan ik daar echt verschil mee maken.
Waar verbaas jij je wel eens over?
Dat veel mensen zich heel onzeker voelen. Mensen zijn vaak verlegen, ze durven dingen niet aan te pakken. Soms schamen ze zich dat ze hun huis nog niet hebben verduurzaamd. De drempel is dan groot om hulp in te roepen. Het lijkt soms net of we verleerd zijn om contact te leggen met elkaar. Mensen durven niet op andere mensen af te stappen of te bellen om iets te vragen. Ik merk dat het daarom heel belangrijk is om mensen op een persoonlijke manier te benaderen. Bijvoorbeeld door aan te bellen, door in een wijk heel zichtbaar te zijn en door mensen op straat aan te spreken. Het is daarbij wel heel belangrijk om goed na te denken over je eerste zin, over hoe je een gesprek opent. Als je dat op een passende manier doet, kan dat hele positieve reacties opleveren. Zo hebben we in het dorp Bathmen, in de gemeente Deventer, ontwerper Rosalie Apituley laten nadenken over een laagdrempelige manier om met mensen in gesprek te gaan. Zij ontwierp een houten plank met daarop vier ideeën voor een kunstwerk voor het dorp. Een kunstwerk dat laat zien hoe goed Bathmenaren al bezig zijn met het verduurzamen van hun woning. We bellen spontaan bij mensen aan en laten hen een sticker plakken bij één van de vier kunstwerken. Dat werkt hartstikke goed als ijsbreker bij gesprekken over verduurzaming.
(Op de foto: Daniel van Oenen – ambtenaar gemeente Deventer)
Wat is voor jou van waarde in onze samenleving: wat is belangrijk om te behouden?
Een democratische rechtstaat. We kunnen overal windmolens willen plaatsen, maar het grootste goed is de democratische rechtstaat. We moeten de energietransitie en de andere transities sámen met de inwoners voor elkaar krijgen. En mensen moeten bezwaar kunnen maken. Onze rechtstaat moet stevig genoeg zijn om bepaalde bewegingen, zoals polarisatie, het hoofd te kunnen bieden. Onze democratische rechtsstaat is geen zekerheid, daar moeten we hard aan blijven werken.
Waar zou Nederland in kunnen uitblinken?
Nederland is als land ontzettend verslaafd aan aardgas. We zijn er heel erg van afhankelijk en dat maakt ons uniek. Voor andere landen kan het daarom heel leerzaam zijn hoe wij de transitie van aardgas naar duurzame alternatieven organiseren. Daarbij lijkt het me vooral heel waardevol hoe we de sociale innovatie voor elkaar krijgen. Hoe krijg je mensen mee die de verduurzaming niet kunnen betalen? Het liefst zou je de energietransitie gebruiken om de inkomenskloof te verkleinen, in plaats van nog groter te laten worden. Er is nu echt een duidelijke tweedeling te zien tussen degenen die zich zonnepanelen en een Tesla kunnen veroorloven en de groep die echt niet meekomt. Die andere groep bestaat uit mensen die heel veel andere zaken aan hun hoofd hebben. Het aanvragen van subsidies lukt niet zomaar.
Wat vind jij een goed voorbeeld van ‘De toekomst vorm je samen’?
In het dorp Bathmen zijn we samen met de gemeenschap aan de slag gegaan met de warmtetransitie. We zijn niet bij nul begonnen, maar zijn juist aangehaakt bij de dingen die daar al liepen. Ook hebben we de tijd genomen om het lokale netwerk te leren kennen. Denk aan de lokale energiecoöperatie, de sportclub, de Jumbo-supermarkt, lokale zzp’ers. We hebben verschillende mensen actief benaderd om mee te denken over een aardgasvrij Bathmen. Mensen met een frisse en creatieve blik die uit zichzelf niet per se actief bezig waren met de warmtetransitie.
Stel we gaan vandaag samen aan de slag, hoe maken we samen impact?
Het zou heel gaaf zijn als wij samen wat met plaatjes zouden doen, met verbeeldingskracht. Bijvoorbeeld door samen na te denken over welke complexe problemen we kunnen visualiseren en welke inzichten en handelingsperspectieven we eraan kunnen verbinden. Welke mensen je wil bereiken. Met een goede visualisatie kun je zoveel meer doen dan je misschien verwacht. Als voorbeeld noem ik wel eens Charles Joseph Minard, die een hele bijzondere visuele weergave tekende van de veldtocht van Napoleon naar Rusland in 1812. Het lukte hem om allerlei soorten gegevens in één beeld te vatten, waaronder het aantal troepen van Napoleon, de temperatuur, tijd, de locaties waar ze waren en de richting waarop ze reisden. Inspirerend om te onderzoeken hoe we mensen via beelden ook beter kunnen meenemen in het verhaal van de energietransitie.
Ook samen aan de slag?
Nicole Haas Adviseur