Waarom we dit gesprek nú voeren
Bij Facet zien we het overal gebeuren: gemeenten, bewoners en bedrijven die met de beste bedoelingen stappen willen zetten in de energietransitie, maar daarbij soms zoekend zijn naar houvast. Wat kun je vandaag al doen, ook als nog niet alles zeker is? Waar begin je, en hoe houd je rekening met de lange termijn?
Juist daarom gingen we in gesprek met onze collega’s Dide en Nicole. Vanuit hun ervaring met warmteprogramma’s en lokale energievraagstukken zien zij dagelijks wat er goed gaat – en waar de twijfels zitten. In dit gesprek laten zij zien dat het niet alleen gaat om techniek of beleid, maar vooral om mensen, samenwerking en durf om te leren. Want hoewel de opgave groot is, zijn er wél kansen om vandaag te beginnen.
Een nieuw hoofdstuk in de energiegeschiedenis
Volgens Dide staan we op een historisch kantelpunt. “Dit is eigenlijk de vierde grote energietransitie in onze geschiedenis. Eerst gingen we van hout naar turf, daarna van turf naar steenkool en vervolgens naar aardgas. Dat laatste gebeurde razendsnel in de jaren zestig. Binnen tien jaar had bijna iedereen centrale verwarming en een gasaansluiting.”
Nicole vult aan: “En net als toen gaat het niet alleen om techniek. De aanleg van leidingen en installaties lukt wel. Het succes hangt vooral af van mensen. Huishoudens willen zekerheid, comfort en betaalbaarheid. Als je daar geen oog voor hebt, komt de transitie niet van de grond.”
De menselijke maat als vertrekpunt
Beiden benadrukken dat energie en warmte basisbehoeften zijn. Nicole: “Zonder warmte en veiligheid ontstaat weerstand. Daarom werkt het niet om alleen te roepen: ‘je moet van het gas af.’”
Dide knikt. “Je moet het hebben over de voordelen. Als mensen ervaren dat hun energierekening daalt of dat zij comfortabeler in hun woning kunnen wonen, dan worden mensen gemotiveerd. Daarom is het zo belangrijk om beleidsdoelen te vertalen naar tastbare voordelen. Voor sommigen gaat het om lagere lasten. Voor anderen om comfort of gezondheid. Zo maak je het grote verhaal klein en herkenbaar.”
Van weten naar doen
Er zijn veel onzekerheden in de energietransitie. Toch is er ook al veel wél bekend. “We weten bijvoorbeeld dat isoleren altijd zin heeft,” zegt Dide. “En dat lokale samenwerking helpt om te leren en te verbeteren. De perfecte oplossing bestaat nog niet, maar dat mag geen reden zijn om stil te blijven staan.”
Nicole vult aan: “Juist door samen te experimenteren – gemeenten, inwoners, netbeheerders, bedrijven – kom je verder. Je leert wat werkt, waar de grenzen liggen en waar ruimte ontstaat voor nieuwe oplossingen. Het is belangrijk dat we niet wachten tot alles duidelijk is, maar gecontroleerd durven uitproberen.”
Warmte-oplossingen in perspectief
De adviseurs leggen uit dat gemeenten vaak worstelen met de vraag welke warmteoplossing het meest geschikt is. Daarvoor gebruiken zij de zogenoemde warmteladders.
“De eerste ladder gaat over afstand,” vertelt Dide. “Warmte gebruik je het liefst zo dicht mogelijk bij de bron. Isolatie staat dus bovenaan. Daarna individuele en buurtwarmtepompen, met steeds meer opslagmogelijkheden. Vervolgens buurt- en wijkwarmtenetten. En pas op grotere schaal: regionale netten.”
Nicole vult aan: “De tweede ladder gaat over klimaatimpact. Restwarmte scoort hoog omdat de uitstoot al bij het primaire proces wordt gerekend. Maar dat is een transitiebron. Voor de lange termijn moeten we vooral naar zon, wind, geothermie en aquathermie kijken. Biomassa en fossiel kunnen alleen nog met afvang en opslag. Zo’n overzicht helpt gemeenten om de juiste route per wijk te kiezen.”
De regierol van gemeenten
Waar de aanleg van het gasnet in de jaren zestig nog door de nationale overheid werd geregeld, ligt de regie nu bij gemeenten. Nicole: “Gemeenten hebben een dubbelrol. Ze zijn regisseur van de warmtetransitie én verbinder met inwoners. Dat is uniek. Ze moeten keuzes maken die technisch kloppen, maar ook draagvlak krijgen in de wijk.”
Dide: “En daar zit spanning. Inwoners vragen om zekerheid nu, terwijl bestuurders en beleidsmakers vooruit moeten kijken. Gemeenten moeten steeds balanceren tussen korte termijn winst, zoals isolatie of hybride ketels, en lange termijn visie. Alleen dan bouw je een flexibel, betaalbaar en robuust systeem.”
Integraal kijken loont
De energietransitie vraagt om een integrale blik. Dat klinkt soms als iets stroperigs of ingewikkelds, maar juist in die samenhang liggen kansen om tijd te winnen en slimme keuzes te maken. Nicole legt uit: “Door integraal te kijken naar energie, mobiliteit en ruimte, kun je oplossingen vinden die het net niet verder belasten of zelfs ontlasten. Denk aan lokale energiehubs waar opwek, opslag en gebruik slim op elkaar zijn afgestemd.”
Dide vult aan: “Ook bij de uitvoering helpt het. Als je de straat maar één keer open hoeft te halen – bijvoorbeeld voor zowel nieuwe leidingen als vergroening of mobiliteitsoplossingen – levert dat draagvlak op. Mensen zien dat hun omgeving er beter van wordt.”
Vooruitkijken naar 2050 en verder
Het einddoel is duidelijk: Nederland moet in 2050 helemaal aardgasvrij zijn. Maar hoe ziet de toekomst er daarna uit?
“Het is goed denkbaar dat we dan gesloten energiesystemen hebben op wijk- of gebouwniveau,” zegt Dide. “Opwek, opslag en gebruik zijn dan volledig in balans. Misschien bestaan er batterijen die een lantaarnpaal vijftig jaar van stroom kunnen voorzien.”
Nicole: “Het mooie is dat we dat nu nog niet exact hoeven te weten. Zolang we keuzes maken die de toekomst niet blokkeren, zijn we op de goede weg. Het gaat erom dat gemeenten nu stappen zetten die kortetermijnwinst opleveren én ruimte laten voor innovatie.”
Van moeten naar willen
Tot slot benadrukken beiden dat de menselijke maat altijd centraal moet blijven staan. Nicole: “Gemeenten moeten aandacht hebben voor de behoeften van inwoners. Voor draagvlak en voor waarden als comfort, betaalbaarheid en gezondheid. Zonder mensen lukt de transitie niet.”
Dide: “De energietransitie is geen technische operatie alleen, het is ook een maatschappelijke beweging. Als gemeenten die verbinding weten te leggen, dan maken we samen de stap van moeten naar willen.”
Samen vooruit
De energietransitie is complex – dat ontkennen we niet. Maar het mag geen reden zijn om af te wachten. Integendeel: juist nu is het tijd om te doen wat wél kan, om te leren van wat werkt, en om ruimte te laten voor het onbekende. Want alleen samen maken we de toekomst – stap voor stap, van moeten naar willen.
Download hier ons whitepaper over de energietransitie
Wil je verder praten?
Dide Kuunders Adviseur