Wat was het vroeger makkelijk: als je je baby ging verschonen, pakte je zo’n grote katoenen lap uit de kast, stak een paar veiligheidsspelden tussen je lippen, legde je kind op de commode en als je dan naast lief en zorgzaam ook niet al te onhandig was, kwam iedereen er zonder kleerscheuren van af. De gebruikte luier spoelde je uit (luierwater in moestuin!) voordat deze in de kookwas met een zakje poppetje blauw werd klaargestoomd om opnieuw te gebruiken. En nog een keer en nog een keer en dat zo 913 keer.
Zei ik “makkelijk”; nee, dat was het niet echt. Enter: de wegwerpluier. In het begin gewoon nog met spelden, maar in de loop van de jaren 60 al met plakstrips. Fast forward naar de kinderen van mijn kinderen die in wegwerpluiers in allerlei soorten en maten gehuld worden: Pampers New baby, Pampers Baby dry, Pampers Baby dry pants, Pampers Premium protection, Pampers Harmonie en ga zo maar door (met dank aan productontwikkelaars en marketeers). Maar wegwerpen betekent ook inzamelen en verwerken.
Luierinzameling
In vergelijking met andere afvalstromen zoals pmd, oud papier en karton, glas en textiel zijn luiers een wat vreemde eend in de bijt. De eerstgenoemde afvalstromen komen namelijk in elk huishouden wel enigermate vrij, maar luiers (en incontinentiemateriaal, om die maar meteen te noemen), die heb je wel of die heb je niet. En als die in jouw huishouden vrijkomen, dan is het ook meteen een behoorlijke hoeveelheid.
Een inzamelaar vindt dat wel fijn; de wagen volgeladen met maar een paar adressen. En als die adressen dan ook nog het kinderdagverblijf, de buitenschoolse opvang en de verpleeghuizen en zorginstellingen zijn, is het helemaal zo gepiept. Op naar de verwerker, maar waar is die eigenlijk?
Luiers inzamelen is namelijk het minst ingewikkelde stuk, luiers verwerken vraagt om meer expertise.
Luierverwerking
Een luier in maagdelijke bestaat uit drie totaal verschillende componenten: cellulose, plastic en superabsorberende polymeren. In de niet-maagdelijke staat zijn in de luier daarnaast urine, fecaliën en (mogelijk) medicijnresten in terecht gekomen. Zeker dat laatste maakt verwerking (anders dan in een afvalverbrandingsinstallatie) wat minder rechttoe rechtaan dan wellicht wenselijk is. Er zijn op dit moment in de markt twee alternatieven voor verbranding: energie uit luiers en recycling van luiers.
Afvalenergiecentrale ARN B.V. is met haar Thermische Druk Hydrolyse een voorbeeld van energie uit luiers. De hoge temperatuur en druk in dit proces doodt eventuele ziektekiemen en breekt medicijnresten af. De plastic bestanddelen uit de luiers komen vrij als bolletjes van (gemengd) plastic, die kunnen worden hergebruikt in producten waarbij monoplastics niet noodzakelijk zijn. De organische bestanddelen (de cellulose en de inhoud van de luiers worden door vergisting omgezet in biogas. Het residu uit het proces wordt verbrand met energieterugwinning.
Recycling van luiers is het doel van Diaper Recycling Europe, min of meer een doorstart van Knowaste dat tot 2007 in luierrecyclingfabriek in Nederland had (hopelijk deze keer met meer succes). Het Knowasteprocédé maakt de papiervezels weer geschikt voor hergebruik als papier en ontwatert de superabsorberende polymeren zodanig dat deze hun absorptievermogen grotendeels terugkrijgen (geschikt voor kattenbakkorrels). Ook in dit proces ontstaat residu dat verbrand wordt.
De capaciteit van beide processen is op dit moment nog volstrekt onvoldoende om de naar schatting jaarlijks 1 miljard wegwerpluiers (inclusief incontinentiemateriaal) die Nederland gebruikt hoogwaardig te verwerken.
Nogmaals: luierinzameling
Voor gemeenten, die ‘aan de achterkant’ een hoogwaardige verwerking van luiers hebben geregeld, is de gescheiden inzameling daarvan – alleen al uit milieuoogpunt – logisch. Maar ook gemeenten, waarvan luiers en incontinentiemateriaal nog in een afvalverbrandingsinstallatie worden verwerkt kiezen er soms al voor. Waarom?
De AfvalSpiegel noemt dat een politieke keuze: niet de verwerkingsmogelijkheid, maar de inwoner is bepalend. Naast milieu kijken gemeenten in hun afvalbeleid namelijk ook naar kosten en service voor de burger.
In gemeenten die een of andere vorm van tariefdifferentiatie kennen, kunnen luiers voor de inwoners een dure aangelegenheid vormen: de grijze minicontainer is in een mum van tijd vol en dat kost dan weer € 11,50 om die te laten ledigen. Maar als inwoners de luiers gescheiden kunnen aanbieden, betalen zij minder door minder vaak restafval aan te hoeven bieden. De inzamel- en verwerkingskosten zijn dan in het vastrecht opgenomen, dat elk huishouden betaalt.
Tenslotte is service een overweging om inwoners de gelegenheid te bieden luiers en incontinentiemateriaal gescheiden aan te bieden. In sommige gemeenten is de inzamelfrequentie van restafval namelijk vierwekelijks. Aangezien luiers en incontinentiemateriaal een hygiëne- en geurgevoelige afvalstroom zijn, is het voor inwoners niet enorm prettig als zij de grijze minicontainer pas na vier weken weer aan de straat kunnen zetten.
Het voordeel voor gemeenten die luiers al gescheiden inzamelen is dat zij hun inzamelstructuur op orde hebben voor als ook voor hun luiers verwerkingscapaciteit beschikbaar is.
Conclusie
Eind goed, al goed. Of is er toch nog een kanttekening te plaatsen?
Wegwerpluiers hebben ontegenzeggelijk het leven van menig ouder vergemakkelijkt en menig babybilletje ongeschonden gelaten, maar ja wegwerp is toch maar gewoon wegwerp. En hoewel de gescheiden inzameling en hoogwaardige verwerking van wegwerpluiers passen binnen de filosofie van het programma Van Afval Naar Grondstof kunnen we nog een stap verder zetten: want wat je niet weggooit, hoef je niet in te zamelen en niet te verwerken.
Fast forward naar de kleinkinderen van mijn kleinkinderen en de definitieve terugkeer van de wasbare luier. Geen katoenen lappen en geen veiligheidsspelden, maar kleurrijke en comfortabele wasbare en dus opnieuw te gebruiken luiers voor echte Mazzelkontjes (campagne van Milieucentraal: “Billetjes boffen met wasbare luiers”). En oh ja, het spoelwater kan nog steeds in de moestuin.
Ga aan de slag!
Hoe kan jouw gemeente de (luier)afvalstapel verkleinen? Bij Facet hebben we inhoudelijke kennis van verschillende systemen en bieden daarnaast verscheidene educatie en trainingen met betrekking tot duurzaamheid aan. Zo leren we kinderen van het basis- en voorgezet onderwijs bijvoorbeeld over grondstoffen schaarste en het juist scheiden van afval. Meer weten? Neem dan contact met ons op.